A1 Bedrijvenpark in Deventer is een van de groenste bedrijventerreinen van Nederland. Er zijn plannen om het terrein verder te ontwikkelen en uit te breiden. Jorian Bakker van de provincie Overijssel en André Simonse van infraspecialist Firan vertellen hoe het concept van energy hubs A1 Bedrijvenpark verder brengt, ondanks de drukte op het elektriciteitsnet.
Water en groen beslaan bijna de helft van de 129 hectare van A1 Bedrijvenpark in Deventer. Ook in andere opzichten is het terrein, waar onder meer distributiecentra van Sligro, Jumbo en Aldi zijn gevestigd, groen. Het park heeft geen aardgasaansluiting en voor de energievoorziening wordt onder andere gebruik gemaakt van twee windturbines langs de A1. Nieuwe panden worden met aandacht voor circulariteit en natuurinclusief bouwen ontwikkeld, en de plaatsing van zonnepanelen op het dak is als verplichting opgenomen in de vestigingsvoorwaarden.
Living lab voor smart energy hubs
In A1 Bedrijvenpark in Deventer kunnen zonnecollectoren naar schatting 25 gigawattuur per jaar opwekken. Maar de regio loopt tegen de grenzen van de netcapaciteit aan. De gewenste netaansluitingen zijn soms niet beschikbaar, wat een rem zet op de uitbreiding van zonnecollectoren – en daarmee op de verdere elektrificatie van onder andere het vervoer, de verlichting en de installaties.
“De opgave is complex en urgent – en dat blijft de komende tien jaar ook nog zo. Voor grootverbruikers is de leveringszekerheid tot aan 2030 niet gegarandeerd en nieuwe vestigers zullen ook met de problematiek te maken krijgen”, vertelt Jorian Bakker, projectleider smart energy hubs van de provincie Overijssel. “Dat is serieuze bedreiging voor de bedrijfsvoering van de ondernemers, voor het vestigingsklimaat van het park én voor de duurzaamheidsdoelstellingen van de regio. De situatie van het A1 Bedrijvenpark is kenmerkend voor veel plekken in Nederland, en het potentieel van smart energy hubs voor verdere verduurzaming is dan ook enorm.”
Uit onderzoek van Stratelligence en Ekinetix is naar voren gekomen dat de provincies Overijssel en Gelderland sterk gepositioneerd zijn als een living lab voor slimme decentrale energiesystemen waar lokaal duurzame energie wordt geproduceerd, opgeslagen en toegepast. Bakker: “Smart energy hubs zien we als een bouwsteen voor een flexibel energiesysteem dat is voorbereid op toekomstige ontwikkelingen, zoals waterstof – ter aanvulling op, niet ter vervanging van, het gereguleerde elektriciteitsnet. Het concept is met name van toegevoegde waarde in delen van het land waar het vraagstuk van netcongestie speelt en er tegelijkertijd vergevorderde plannen zijn voor grootschalige opwekking van duurzame energie.”
De provincie Overijssel heeft op basis van een visie op de rol van waterstof in de energietransitie een uitvoeringagenda voor smart energy hubs opgesteld. Daarin worden onder meer de concepten en ambities voor energy hubs toegelicht, en zijn vier locaties aangewezen om experimenten te starten. A1 Bedrijvenpark is een van de locaties waar de provincie kennis en ervaring ontwikkelt en uitwisselt. Bakker: “Samen met partners zoals de gemeente, het parkmanagement en de ondernemers worden de leerervaringen toepasbaar gemaakt voor de duurzame initiatieven op andere locaties. Ook in de provincie Gelderland, waarmee we via ontwikkelingsmaatschappij Oost NL nauw samenwerken.”
“Als er een gedeeld probleembesef is en de gezamenlijke ambities staan helder op een rij, pas dan kun je starten met de stappen om een energy hub daadwerkelijk te realiseren.“
Stappenplan voor energy hubs
In opdracht van de provincie Overijssel en de gemeente Deventer verkent Firan de mogelijkheden voor een duurzame energievoorziening voor A1 Bedrijvenpark. Het stappenplan voor energy hubs geeft een leidraad om het eigenaarschap van een energy hub in beeld te brengen gedurende het gehele ontwikkel- en realisatieproces.
De eerste stap is nu gezet, vertelt André Simonse, senior business developer van Firan. “We hebben allereerst de duurzame initiatieven op en rond het bedrijvenpark in kaart gebracht, en inzichten gecreëerd in het potentieel van slimme decentrale netten. We inventariseren vervolgens de energievraag en duurzame ambities van de deelnemende bedrijven, en maken een schatting van de behoeften van toekomstige vestigers. Daarmee ontstaat een basis om in gezamenlijkheid te kijken wie er eigenaarschap wil tonen om mee te werken aan een energy hub.”
Gedeeld eigenaarschap is een cruciale eerste stap, zegt ook Bakker. “Het gaat erom dat de provincie en gemeente samen met de bedrijven het gezamenlijk probleem erkennen en vervolgens verkennen hoe we samen een oplossing organiseren. Zonder commitment gaat het ontwikkelproces zeker niet lukken. Natuurlijk helpt het als we al een aantal oplossingsrichtingen kunnen schetsen. Maar het bepalen van de juiste oplossing voor de specifieke locatie is eigenlijk stap twee.”
Aan de slag met een energy hub?
Download ons stappenplan met praktische handreikingen, aandachtspunten en cases.
Wie ligt er wakker van?
Het stappenplan van Firan geeft structuur aan de gesprekken met alle betrokkenen en brengt eventuele knelpunten vroegtijdig in beeld, constateert Bakker. “Het stappenplan maakt bijvoorbeeld duidelijk dat het niet zinvol is om een optimaal energiesysteem door te rekenen voordat je met de ondernemers op het bedrijventerrein in gesprek gaat. Als je aankomt met een volledig uitgewerkt plan, dan is de kans groot dat de ondernemer zich niet verantwoordelijk voelt voor de uitvoering. Je moet beginnen bij de vraag: wie voelt de pijn, wie ligt er wakker van en wie is er bereid om aan de slag te gaan?”
Simonse: “De toegevoegde waarde van het stappenplan is dat het een leidraad geeft om de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de lokale energievraagstukken op te pakken. Daarvoor is een gevoel van eigenaarschap nodig, zodat duidelijk wordt wie verantwoordelijkheid neemt voor bijvoorbeeld de ontwikkeling, realisatie en/of exploitatie van onderdelen van de energy hub. Zodra je hier een goed zicht op hebt, kan de bal echt gaan rollen. Anders bestaat ook het risico dat je afwachtend naar elkaar blijft kijken, of dat een onderneming een eigenstandige oplossing gaat zoeken die suboptimaal is voor het geheel.”
Van abstract naar concreet
“We zijn van een abstract concept van geïntegreerde decentrale energiesystemen tot een concrete aanpak gekomen”, zegt Bakker over de eerste ervaringen met het stappenplan voor energy hubs op A1 Bedrijvenpark. “Op basis van gesprekken met ondernemers ontwikkelen we een aanpak die aansluit bij de lokale praktijk. Welke oplossingen zijn er mogelijk? Welke technieken zijn er voor bijvoorbeeld de netaansluiting en de opslag? Welke potentie ligt er voor de opwek en het gebruik?”
“We gaan actief op zoek naar koplopers die de urgentie van het probleem erkennen en de oplossing verder willen verkennen”, voegt Bakker toe. “Denk aan een onderneming die meer zonne-energie opwekt dan aan het net kan worden geleverd, of die juist meer stroom nodig heeft dan er zelf wordt geproduceerd. De samenwerking met de koplopers geeft ons praktische inzichten over de toepassing van energy hubs én zorgt dat het thema ook bij andere partijen gaat leven.”
Samenwerking en verantwoordelijkheid
“We merken dat er in de praktijk nogal eens makkelijk over energy hubs wordt gesproken”, zegt Simonse over de leerervaringen die tot nu toe in Deventer zijn opgedaan. “Maar in essentie gaat het om een totaal nieuwe manier van samenwerken – en om verantwoordelijkheid nemen voor je eigen energievoorziening en regie voeren over de lokale energie-uitwisseling. Er moet een partij de handschoen oppakken om in nauwe samenwerking met lokale duurzame initiatieven, met de ondernemingen en met andere partners en stakeholders in de omgeving een energy hub te gaan ontwikkelen.”
Daarnaast is een open en overtuigende communicatie een aandachtspunt, ziet ook Bakker. “Het is belangrijk om ondernemingen een voorstelling te geven van de voordelen van een energy hub en om een lonkend perspectief te schetsen over een aanpak op gebiedsniveau. Hoeveel extra megawatt aan zonne-energie produceren we straks? Wat betekent dat voor bijvoorbeeld de verdere elektrificatie van het wagenpark?”
Meer dan energie-infra
De ervaringen in Deventer informeren en inspireren andere gebieden – binnen en buiten Oost-Nederland – om ook met het stappenplan voor energy hubs aan de slag te gaan. “Als provincie kunnen we echt een aanjager van innovatie zijn en een aantal kernpartijen met elkaar verbinden om het proces in gang te zetten”, constateert Bakker. “Door partijen samen te brengen en actief mee te denken, laten we zien dat we de problematiek serieus nemen.”
“Het is belangrijk om te beseffen dat een energy hub veel meer is dan een energie-infrastructuur: het draait om een set van maatregelen die een duidelijk en gezamenlijk duurzaam doel dienen en een gedeeld lokaal energiesysteem opleveren”, concludeert Simonse. “Een gedeelde definitie van de probleemstelling en de ambitie van een energy hub is verreweg het meest essentiële onderdeel van het ontwikkel- en realisatieproces. Pas als er een gedeeld probleembesef is en de gezamenlijke ambities helder op een rij staan, dan kan je starten met de stappen om een energy hub daadwerkelijk te gaan realiseren.”
Ook de mogelijkheden van een energy hub verkennen? Het stappenplan van Firan zet praktische handreikingen, aandachtspunten en cases op een rij. Meer weten over samenwerken met ons? Neem gerust contact op.
