Er zijn geen blauwdrukken en standaardmodellen voor de ontwikkeling en realisatie van een warmtenet. In de praktijk ontstaan inmiddels verschillende samenwerkingsverbanden. Hoe zit het dan met de opdrachtverstrekking en het aanbestedingsrecht? De need to knows voor gemeenten, woningcorporaties en warmtecoöperaties.
Op dit moment zijn in Nederland ongeveer 400.000 huishoudens aangesloten op een warmtenet. In het Klimaatakkoord staat dat van de 1,5 miljoen woningen die in 2030 van het aardgas afgehaald zijn, waarschijnlijk ongeveer de helft gebruik maakt van stadsverwarming. Vooral in de grote en middelgrote steden ligt volgens het Klimaatakkoord een warmtenet voor de hand, met name voor woningen gebouwd vóór 1995.
Van traditionele aanpak naar vernieuwend organiseren
Er zijn geen blauwdrukken of modellen voor de lokale organisatie van warmtenetten en elke casus is uniek. Inmiddels doen allerlei gemeenten ervaringen op – en zien we in de praktijk verschillende manieren van samenwerking en governance ontstaan. Naast de traditionele aanpak, waarbij de bron, infrastructuur en levering in handen zijn van één partij, zijn er ook vernieuwende partnerships. Bijvoorbeeld tussen een gemeente, een warmteproducent en een warmtenetwerkbedrijf.
Wat betekenen dergelijke ontwikkelingen en aanpakken voor de opdrachtverstrekking door gemeenten? Er wordt al snel gedacht aan aanbesteding van de volledige keten – van het ontwerp, de bouw en de financiering van het warmtenet tot en met de exploitatie van de bron, het netbeheer en de warmtelevering. De voor- en nadelen van dergelijke integrale tenders zijn veel besproken. Goed nieuws voor gemeenten: het aanbestedingsrecht hoeft niet altijd knellend te zijn als de opdracht voor de warmte-infrastructuur wordt belegd bij publieke partijen zoals warmtenetwerkbedrijven.
De startmotor van woningcorporaties
Bij gemeenten, die vanuit de Transitievisie Warmte aan de lat staan om de overstap naar een aardgasvrije gebouwde omgeving te organiseren, staan vraagstukken rond de aanbesteding van warmtenetten inmiddels stevig op de agenda. Maar ook voor andere partijen in de lokale warmteketen is het thema opdrachtverstrekking actueel.
Zo staan woningcorporaties in toenemende mate in de schijnwerpers als versnellers van de warmtetransitie en krijgen zij als startmotor achter aardgasvrije warmte-oplossingen voor woonwijken te maken met opdrachtverstrekking voor een warmtenet. Woningcorporaties zijn allereerst een belangrijke samenwerkingspartner voor gemeenten met plannen voor een warmtenet. De aansluiting van de corporatiewoningen heeft een doorslaggevende impact op de businesscase voor een collectieve warmte-oplossing. Daarom zijn veel woningcorporaties actief betrokken bij de gemeentelijke besluitvorming over de opdrachtverstrekking voor een warmtenet.
Daarnaast kunnen woningcorporaties een eigen initiatief nemen om een warmtenet te realiseren, om daarmee de woningvoorraad collectief te verduurzamen. Een gemeente heeft geen formele invloed op de privaatrechtelijke overeenkomst tussen een woningcorporatie en de andere partijen die betrokken zijn bij een dergelijk warmtenet, behalve als het gaat om een aanlegvergunning. Het is daarom mogelijk dat de woningcorporatie eigenstandig een leverancier van warmte kiest, in een één-op-één onderhandeling met een warmtebedrijf.
Vanwege een lopende procedure bij het Europese Hof van Justitie is het momenteel nog niet zeker of een Nederlandse woningcorporatie die een warmtenet ontwikkelt daarbij rekening moet houden met een Europese aanbestedingsprocedure. Er bestaat een aanzienlijke kans dat woningcorporaties aanbestedingsplichtig zijn. Het kan raadzaam zijn om hierop te anticiperen.
Energiecoöperaties als opdrachtgevers
Net als woningcorporaties zijn ook energie- en warmtecoöperaties – initiatieven van actieve bewoners die zich inzetten voor een duurzame energievoorziening in de buurt – belangrijke spelers in de lokale warmtetransitie. In diverse wijken, zoals Middenmeer in Amsterdam en de Benedenbuurt in Wageningen, werken collectieven van actieve bewoners inmiddels samen met de gemeente aan de ontwikkeling van een warmtenet. Daarbij is vaak ook een warmtenetwerkbedrijf zoals Firan betrokken, dat vanwege de inzet op een open warmte-infrastructuur met onafhankelijk netbeheer bekend staat als een logische en vertrouwenwekkende samenwerkingspartner.
Een coöperatie die het initiatief neemt tot een warmtenet is niet per definitie aanbestedingsplichtig. De aanbestedingsplicht is afhankelijk van de samenstelling van het ledenbestand, mogelijke subsidies en de beoogde rol van de coöperatie bij de realisatie van het net. Daarom wordt er altijd op projectniveau gekeken in hoeverre een directe opdrachtverstrekking mogelijk is.
Alle opties open
De ervaringen van infraspecialisten zoals Firan leren dat een gemeente bij de opdrachtverstrekking voor een warmtenet idealiter zo veel mogelijk opties openhoudt om de diverse partijen binnen de warmteketen verschillende rollen te laten vervullen. Open warmtenetten met een onafhankelijk netbeheer zorgen dan voor een betrouwbare, duurzame en toekomstbestendige warmtevoorziening die het maatschappelijk draagvlak van partners zoals woningcorporaties en energiecoöperaties versterkt. Zo brengen we met een doordachte samenwerking de lokale transitie naar een aardgasvrije gebouwde omgeving verder.
Meer weten over wat Firan voor een lokaal warmtenet kan betekenen? Bekijk op onze website onze werkwijze en de aansprekende praktijkvoorbeelden uit onder meer Amsterdam, Haarlem, Zaanstad, Hengelo en Nijmegen. Neem voor vragen gerust contact met ons op. We sturen op verzoek ook graag ons whitepaper toe, met daarin een praktisch stappenplan om tot opdrachtverstrekking voor een warmtenet te komen.
Whitepaper: De ontwikkeling van een warmtenet
Inschrijven nieuwsbrief
Schrijf u in op onze maandelijkse updates en blijf op de hoogte van onze projecten.