Als regisseur van de lokale warmtetransitie heeft een gemeente verschillende mogelijkheden om de ontwikkeling van een warmtenet te ondersteunen. De regels over staatssteun zijn daarbij een belangrijk aandachtspunt. Firan en PNO Consultants deelden tijdens een recente masterclass de do’s & don’ts voor het staatssteunproof stimuleren van een warmtenet. Een van de conclusies: er is vaak meer mogelijk dan wordt gedacht.
Welke mogelijkheden zijn er voor gemeenten (en andere decentrale overheden, zoals provincies) om een warmtenet financieel te ondersteunen? Wanneer zijn instrumenten zoals leningen, garanties en subsidies aan te merken als (on)geoorloofde staatssteun? Welke aandachtspunten gelden daarbij vanuit de wet- en regelgeving? Deze vragen stonden centraal tijdens een recente masterclass van Firan en PNO Consultants.
Tal van uitzonderingen
Een gemeente kan verschillende rollen op zich nemen in de lokale warmteketen: van facilitator en aanbesteder tot co-financier en (mede)eigenaar van een warmtebedrijf. Lilian Verlaak, jurist subsidierecht van PNO Consultants: “Gemeenten die steun – in welke vorm dan ook – willen verlenen aan een onderneming, hebben te maken met de Europese staatssteunregels. De Europese Unie wil namelijk gelijke concurrentievoorwaarden scheppen voor alle ondernemingen op de interne markt. Het uitgangspunt is dat staatssteun is verboden en daarom vooraf ter goedkeuring moet worden voorgelegd aan de Europese Commissie. Op het uitgangspunt dat staatssteun is verboden, zijn tal van uitzonderingen gemaakt. Gemeenten denken soms ten onrechte dat een financiële ondersteuning niet is toegestaan.”
Verschillende routes voor staatssteunproof stimuleren
Er zijn verschillende wegen om staatssteunproof steun te verlenen aan een warmtenet, zo benadrukken Firan en PNO Consultants. Janneke Dijkgraaf, jurist subsidierecht van PNO Consultants: “Een gemeentelijke subsidie, lening of garantie om de onrendabele top van een warmtenet af te dekken, wordt in de praktijk regelmatig verstrekt op grond van artikel 46 van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening. Een gemeente kan ook mede-eigenaar worden van een warmtebedrijf, wat vaak gebeurt vanuit de wens om een sterkere regierol te vervullen. Dan gelden een aantal specifieke voorwaarden om ontoelaatbare staatssteun te voorkomen. Bij een zorgvuldige aanbesteding van een opdracht voor de aanleg en/of exploitatie van een warmtenet is doorgaans geen sprake van staatssteun. Er is vaak veel meer mogelijk dan vooraf wordt gedacht.”
(Tekst gaat verder onder kader)
In twee stappen naar een staatssteunproof warmtenet
Een speciale handreiking van Firan en PNO Consultants geeft gemeenten en andere decentrale overheden een praktisch stappenplan om de lokale warmtetransitie staatssteunproof te ondersteunen.
De publicatie geeft eerst een overzicht van de thema’s die te maken hebben met de actuele wet- en regelgeving. Vervolgens zijn twee stappen uitgewerkt om te beoordelen of er in een concrete situatie sprake is van (on)geoorloofde staatssteun.
Soepele planvorming
In de masterclass zijn de stappen toegelicht die een gemeente doorloopt om conform de regels financieel bij te dragen aan een warmtenet, inclusief actuele voorbeelden uit de praktijk. Een proeftuin die een subsidie ontvangt vanuit het landelijke Programma Aardgasvrije Wijken wordt in diverse gemeenten aangewezen als een project onder de Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB).
“Neem het wettelijke kader rond staatssteun in een vroeg stadium mee in de planvorming”, adviseert Detlef Meijer, manager business development van Firan. “Bepaal als gemeente welke rol je precies wilt spelen in de warmteketen. Let bij gemeentelijke plannen voor financiële regelingen voor een warmtenet en deelname aan een warmtebedrijf vervolgens goed op de criteria en vrijstellingen van staatssteun. De leerpunten hieruit leveren een belangrijke bijdrage aan een soepel verloop van de verdere planvorming.”
Meer weten? Lees onze handreiking over de regels en aandachtspunten voor staatssteun bij warmtenetten. Bekijk ook de whitepaper over de governance en aanbesteding van gemeentelijke warmtenetten. Neem gerust contact op voor aanvullende informatie.
