De capaciteit van het Nederlandse elektriciteitsnet staat onder druk. Welke uitdagingen en oplossingen zijn er? In een recente kennissessie van Smart Energy NL deelde Haike van de Vegte van Firan de nieuwste inzichten over het potentieel van energy hubs.
De landelijke klimaatdoelstellingen en de ontwikkelingen rond de Regionale Energiestrategieën (RES) zorgen ervoor dat er in Nederland steeds meer duurzame energie wordt opgewekt. Tegelijkertijd doet de voortschrijdende elektrificatie de vraag naar duurzame stroom toenemen. Is er dan altijd voldoende capaciteit op het elektriciteitsnet om de energiestromen te transporteren, nu en in de toekomst?
Een overbelast elektriciteitsnet
Het thema netcapaciteit stond in maart centraal tijdens een online kennissessie van Smart Energy NL. Patrick Groenewoud van Krado, Rob Jacobs van L’Orel Consultancy en Haike van de Vegte van Firan vertelden onder leiding van Rik Luiten van Smart Energy NL over de actuele ontwikkelingen rond de groeiende transportschaarste.
Het belang en de meerwaarde van slimme netaansluitingen nemen alsmaar toe, benadrukte Van de Vegte, business manager van Firan. “Wind- en zonneparken hebben in toenemende mate te maken met congestie en transportbeperkingen, en gemeenten en provincies zijn op zoek naar goede locaties voor de lokale opwek van duurzame energie. In 2020 was er op 250 locaties sprake van netcongestie. In sommige delen van het land kan de wachttijd voor een nieuwe netaansluiting oplopen tot zes jaar. De verwachting is dat in 2028 bijna de helft van het elektriciteitsnet overbelast is.”
Hans Grünfeld, directeur van VEMW, het kenniscentrum en de belangenbehartiger voor de zakelijke energie- en watergebruikers in Nederland, waarschuwde recent dat het elektriciteitsnetwerk een showstopper wordt voor de verduurzaming van het energieverbruik van grootverbruikers en voor de doelstellingen uit het Klimaatakkoord. Van de Vegte: “Netbeheerders zijn hard aan de slag om de capaciteit te vergroten. Tegelijkertijd liggen er mogelijkheden voor marktpartijen om projecten met duurzame energie van de grond te brengen met lokale netaansluitingen, zoals energy hubs.”
“Met een lokale oplossing is er niet altijd direct een nieuwe aansluiting op het elektriciteitsnet noodzakelijk. Dat vermindert de kosten en doorlooptijden voor de ontwikkeling van nieuwe projecten met duurzame energie. En het voorkomt onnodige uitbreiding van de netcapaciteit.“
Voordelen voor de energietransitie
Energy hubs ontsluiten het potentieel van verschillende vormen van duurzame energie, en koppelen de producenten direct aan afnemers zoals bedrijventerreinen, industriegebieden, verzorgingsplaatsen en tankstations. Energy hubs maken optimaal gebruik van lokale duurzame energie en verminderen de risico’s van netcongestie door de opwek, de opslag en het verbruik lokaal te laten verlopen.
De inzet van energy hubs levert allerlei voordelen op – voor netbeheerders, ontwikkelaars van zon- en windparken, exploitanten van laadinfrastructuren en andere belangrijke spelers in de energietransitie. “De lokale opslag en uitwisseling van duurzame energie zorgt voor regie, en ondersteunt de groei van (snel)laders voor elektrisch vervoer. Dankzij de decentrale oplossing is er niet altijd direct een nieuwe aansluiting op het bestaande elektriciteitsnet noodzakelijk. Dat vermindert de kosten en doorlooptijden voor de ontwikkeling van nieuwe projecten met duurzame energie en voorkomt onnodige uitbreiding van de netcapaciteit.”
Leren door te doen
De slimme lokale concepten zijn niet overal in Nederland de juiste oplossing, maar energy hubs zijn al met succes uitgewerkt in diverse projecten, liet Van de Vegte in zijn presentatie zien. “We zijn bijvoorbeeld nauw betrokken bij de verkenningen van Rijkswaterstaat naar de elektrische laadinfrastructuur voor verzorgingsplaatsen langs het hoofdwegennet. Verder leveren we een bijdrage aan onder andere een directe koppeling tussen zon- en windparken en grootverbruikers in De Mars in Zutphen, een van de grootste bedrijventerreinen van Gelderland. Daarnaast zijn we deelnemer aan het Europese POCITYF, dat een energiepositieve oplossing ontwikkelt rond sportcomplex De Meent in Alkmaar. We leren echt door te doen.” In Azewijn ondersteunt het Grid Control Platform van Firan de directe lijnverbinding tussen de steenfabriek van Wienerberger en het nabijgelegen zonnepark.
Kansen in beeld voor lokale koppelingen
Veelbesproken vragen tijdens de kennissessie van Smart Energy NL gaan over de juiste tijd, plaats en partners voor de ontwikkeling van een energy hub. In hoeverre zijn de zoekgebieden van de RES leidend? Welke publieke en private partijen zijn aan zet? Waar ligt de meerwaarde voor verschillende partners? Wat zijn mogelijke showstoppers?
De renewable energy matching tool – kortweg RE-matchingtool – van Firan brengt de concrete kansen voor lokale koppelingen in beeld. De tool geeft antwoord op de vraag: welke slimme combinaties zijn er mogelijk tussen zon- en windprojecten en/of tussen producenten en gebruikers? Op basis van de analyse van de tool van Firan kunnen projectontwikkelaars de samenwerking opzoeken met gemeenten, producenten en/of afnemers om nieuwe projecten op te starten, zonder dat daarvoor eerst een nieuwe aansluiting op het gereguleerde elektriciteitsnet noodzakelijk is. Firan is een betrouwbare partner om de infrastructuur en beheersystemen te realiseren, beheren en onderhouden. Het Grid Control Platform zorgt voor analyse, monitoring en sturing van de energiestromen.
Eerst de juridische situatie in kaart brengen
Momenteel is er technisch veel meer mogelijk dan er juridisch is toegestaan, vertelde Van de Vegte tijdens de kennissessie. “Het is daarom van wezenlijk belang om allereerst de juridische situatie goed in kaart te brengen. Een quickscan kan daarover al snel uitsluitsel geven. Vervolgens wordt er ingezoomd op de technische en financiële randvoorwaarden. Ook de organisatorische aspecten spelen daarbij een rol. Waar liggen de verschillende taken en verantwoordelijkheden? Wat is het tijdspad? In het definitieve ontwerp worden deze aspecten allemaal meegenomen.” De modulaire opbouw van een energy hub maakt de oplossing flexibel en futureproof.
Checklist voor energy hubs
Van de Vegte vertelde in zijn presentatie over het stappenplan voor energy hubs, dat is ontwikkeld door Firan en Qirion. In het stappenplan staan de belangrijkste aandachtspunten voor het ontwerp en de realisatie van energy hubs. Aan bod komen onder andere thema’s zoals: de inventarisatie van de lokale energiebehoefte, de match tussen de actuele en toekomstige energieprofielen, de ontwikkeling van scenario’s voor de toekomst, de architectuur van het lokale energienet, de inrichting van een platform voor energiehandel, en de organisatie van de samenwerking.
De werkwijze van Firan is gebaseerd op onderzoeken en verkenningen van multidisciplinaire koploperprojecten met energy hubs, zoals concepten die zijn ontwikkeld voor smart city initiatieven en duurzame laadinfra-oplossingen voor verzorgingsplaatsen. “Elke situatie vraagt in zekere zin om maatwerk. In onze checklist schetsen we de kaders om altijd rekening mee te houden. Waar moeten we allemaal aan denken als we het hebben over de technische, financiële, organisatorische en juridische haalbaarheid? Wat is het actuele vertrekpunt en wat is er nodig om mee te bewegen met toekomstige ontwikkelingen? Onze werkwijze helpt om alle betrokken partijen bij elkaar te brengen, met een gezamenlijk perspectief en een gedeeld belang voor ogen. Zo ga je echt samen waarde creëren – en brengen we de energietransitie daadwerkelijk verder.”
Meer weten over de infra voor nieuwe energie die Firan ontwikkelt, realiseert en beheert? Bekijk de praktijkvoorbeelden, volg ons nieuws, download het stappenplan voor energy hubs, of neem direct contact op.
