Aanleg van warmteleiding in Zaandam. Er worden warmteleidingen gelegd in het kruispunt De Weer / Koningin Julianaweg in Zaandam. Foto: Ge Dubbelman.
Gemeenten en andere decentrale overheden die een financiële bijdrage willen leveren aan een warmtenet krijgen te maken met de Europese regels over staatssteun. Met een nieuwe handreiking geven Firan en PNO Consultants een praktisch stappenplan om de lokale warmtetransitie staatssteunproof te ondersteunen.
In steeds meer gemeenten wordt gewerkt aan het aardgasvrij maken van gebouwen, wijken en gebieden. Gemeenten die de mogelijkheden verkennen voor een warmtenet krijgen te maken met allerlei complexe vraagstukken. Bijvoorbeeld over samenwerking, financiering en wet- en regelgeving. Een terugkerend thema hierbij is de vraag of er sprake is van staatssteun als een gemeente een financiële bijdrage levert aan de ontwikkeling, realisatie en exploitatie van een warmtenet.
Handreiking met stappenplan
Wanneer zijn financiële instrumenten van decentrale overheden, zoals leningen, garanties en subsidies, aan te merken als (on)geoorloofde staatssteun? Welke criteria en vrijstellingen zijn er voor geoorloofde staatssteun aan de ontwikkeling van warmtenetten? Welke voorwaarden en aandachtspunten gelden daarbij? In een nieuwe handreiking geven Firan en PNO Consultants aan de hand van een praktisch stappenplan mogelijke routes om staatssteunproof steun te verlenen.
De publicatie ‘Als gemeente een warmtenet (mee)financieren: regels en aandachtspunten voor staatssteun’ geeft een overzicht van de thema’s die te maken hebben met de actuele wet- en regelgeving. Vervolgens krijgen gemeenten (en andere decentrale overheden, zoals provincies) in twee stappen de inzichten en handvatten om te beoordelen of er in een concrete situatie sprake zou zijn van geoorloofde staatssteun.
“Door de regels in een vroegtijdig stadium mee te nemen in het ontwikkeltraject voor een nieuw warmtenet, verminderen de juridische en financiële risico’s. Dat vergroot de kansen dat vernieuwende projecten voor de duurzame warmte van de toekomst een succes worden”, zegt Detlef Meijer van Firan over het belang van de handreiking.
Het uitgangspunt van staatssteun
De staatssteunregels zijn opgesteld om de Europese markt te beschermen tegen oneerlijke concurrentie met overheidsgeld. Het uitgangspunt is dat staatssteun is verboden en daarom vooraf ter goedkeuring moet worden voorgelegd aan de Europese Commissie (EC).
Op het uitgangspunt dat staatssteun is verboden, zijn tal van uitzonderingen gemaakt. Er zijn namelijk diverse vrijstellingen, zoals de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV), de De-minimisverordening en de Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB). De handreiking van Firan en PNO Consultants geeft een overzicht van alle relevante vrijstellingen, inclusief de criteria die daarvoor gelden en de verwijzingen naar de volledige wetteksten.
Concrete tips voor de gemeentelijke praktijk
De handreiking over staatssteun bij gemeentelijke warmtenetten is gepresenteerd tijdens de warmteweken van het Nationaal Warmte Congres 2020. In een online workshop gaven Detlef Meijer van Firan en Janneke Dijkgraaf en Lilian Verlaak van PNO Consultants een toelichting op de problematiek van staatssteun, de vier mogelijke rollen van een gemeente in de lokale warmteketen, en de praktische stappen om conform de regels bij te dragen aan warmtenetten. Daarnaast passeerden er concrete tips voor de gemeentelijke praktijk de revue. “Zet het vraagstuk van staatssteun op tijd op de agenda, zodat er in een vroeg stadium al rekening mee kan worden gehouden. Dat scheelt later in het proces veel tijd”, vat Meijer samen. “Vergeet ook niet dat er steeds meer decentrale overheden zijn die al ervaring hebben met de toepassing van de regels. Er valt zo veel van elkaar te leren!”
Staatssteun: een van de juridische aspecten van warmtenetten
Als specialist in infra voor nieuwe energie werkt Firan nauw samen met decentrale overheden en andere partijen in de warmteketen aan de ontwikkeling, realisatie, financiering en exploitatie van warmtenetten en andere duurzame concepten. Daarbij wordt rekening gehouden met alle technische, juridische, organisatorische en financiële aspecten van warmtenetten, waaronder de vraagstukken rond staatssteun. Meijer: “Met onze handreiking over staatssteun delen we samen met PNO Consultants onze expertise en ervaringen voor decentrale overheden die aan de slag (willen) gaan met warmtenetten. Zo brengen we samen de energietransitie verder.”
